استخر و بهداشت استخر
شنا یکی از ورزش ها و سرگرمی های بسیار مناسب و لذت بخش برای کلیه افراد در سنین مختلف، به ویژه در فصل گرما محسوب می شود.
این تفریح سالم نه تنها در هوای گرم تابستان، بلکه در روزهای سرد زمستان نیز طرفداران زیادی دارد. آن چه در همه استخرها باید مورد توجه قرار گیرد، مسائل بهداشت استخر به ویژه پاکیزگی آب و تجهیزاتی است که باید به طور کامل تحت نظارت و کنترل قرار گیرند.
استخر شنا به حجم مشخصي از آب اطلاق مي شود كه معمولاً در يك فضا با ابعاد و اندازه مشخص محصور شده است. آب استخرها معمولاً از منابع آب آشاميدني هستند كه با اضافه كردن مواد گندزدا تصفيه شده اند. استخرهاي شنا به يكي از سه شكل پر و خالي شونده، با گردش آب و يا با جريان مداوم آب وجود دارند.
استخر شنا محل مناسبي براي انتقال بيماري هاي عفوني و پوستي مي باشد. اهميت بهداشت آب استخرهاي شنا در رابطه با كيفيت ميكروبي و شيميايي آن مي باشد.
استخرها به علت اينكه در يك مدت زمان محدود به طور همزمان مورد استفاده تعداد زيادي از افراد قرار مي گيرند هميشه با مسائل و خطرات بهداشتي همراه مي باشند. چنانچه منبع تأمين كننده آب استخر كاملاً سالم هم باشد، ورود حتي مقادير جزيي باكتري هاي پاتوژن (بيماريزا) توسط شناگران احتمال خطر عفونت را به همراه دارد. از بين بيماريهاي منتقله از طريق شنا مي توان به تب تيفوئيد، ديسانتري، تراخم ليپتوسپيروزيس، كرمهاي حلقوي، عفونت هاي پوستي، خارش شناگران، عفونت سينوسها، عفونت گوش و گلو اشاره كرد.
رعایت نکات و مقررات بهداشتی توسط شناگران در استخرها:
به منظور پیش گیری از بیماری ها، ضرورت دارد که شناگران به دستورات و نکات بهداشتی زیر توجه کنند:
- شناگران موظف هستند که قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب گرم و صابون بشویند. همچنین بعد از استفاده از آب استخر همین عمل را انجام دهند تا از آلودگی های احتمالی پیش گیری به عمل آید.
- قبل از ورود به استخر، حتما پاهای خود را در حوضچه ضد عفونی به مدت یک دقیقه قرار دهند.
- شناگران قبل از ورود به استخر، باید مثانه خود را تخلیه کنند.
- در صورت استفاده از توالت در محوطه استخر شنا، شناگر می باید قبل از ورود به استخر، بدن خود را با آب و صابون بشوید و از حوضچه کلر عبور کند.
- هر شناگر باید دارای وسایل اختصاصی شنای تمیز باشد.
شرايط مطلوب بهداشت آب استخر:
بعضي از پارامترهاي شيميايي، فيزيكي و بيولوژيكي كه در كيفيت آب استخرهای شنا و بهداشت استخر مورد توجه مي باشند عبارتند از :
1. PH آب استخر:
PH درجه اسيدي و بازي آب را نشان مي دهد. PH مناسب آب استخرهاي شنا بين 8-2/7 توصيه شده است. خورندگي سطوح، ايجاد لك، تحريك و سوزش چشم و پوست شناگران از اثرات PH پايين و رسوب گذاري، كاهش كارايي كلر براي گندزدايي، كدر شدن آب استخر (حالت ابري)، تحريك و سوزش چشم و پوست از اثرات PH بالا در آب استخرهاي شناست.
2. دمای آب استخر:
در استخرهاي سرپوشيده، كنترل دماي آب استخر و محيط آن (هواي استخر) داراي اهميت است. توصيه مي شود دماي هواي استخر حدود 3 درجه سانتي گراد گرمتر از دماي آب استخر باشد. دماي پيشنهاد شده برای آب استخر براي استفاده عموم 27 درجه، درجه مطلوب 24-23 و در وضعيت ايده آل 28-26 درجه سانتيگراد مي باشد.
دما نبايد بيشتر از 29 درجه باشد چرا كه شنا كردن در آبهاي بالاي 30 درجه ممكن است موجب وقفه تنفسي در فرد گردد.
3. شفافيت آب استخر:
شفافيت از مهمترين ويژگي هاي ظاهري آب استخرهاي شنا مي باشد و از جنبه هاي زير حائز اهميت است:
- عدم وجود ذرات معلق و كلوئيدي در آب استخر كه مانع تماس مستقيم و مناسب عامل گندزدا با ميكروارگانيسم ها مي شود.
- افراد قادر خواهند بود عمق آب استخر را تخمين بزنند و از وجود خطرات احتمالي به آساني مطلع شوند و مي توانند با اطمينان خاطر در آب استخر شنا نموده و شيرجه بزنند.
- ايجاد شرايط دلپذير، خوشايند و مطلوب در آب استخر به همراه جنبه هاي زيبا شناختي براي استفاده كنندگان.
شفافيت آب استخر بايد به حدي باشد كه يك صفحه سياه و سفيد به قطر 15 سانتيمتر، در عميق ترين نقطه استخر به راحتي ديده شود.
4. مشخصه هاي ميكروبي در استخر:
كيفيت ميكروبي آب استخرهاي شنا مهمترين عامل در استفاده سالم از استخر مي باشد. اكثر ميكروارگانيسم هايي كه در آب استخر يافت مي شوند، خطرناك نيستند.به علاوه در فرآيند گندزدايي و تصفيه، تمامي ميكروارگانيسم ها كه شامل باكتري ها، ويروس ها، جلبك ها و قارچ ها مي باشند نابود مي شوند.مسئله عمده، آلودگي ثانويه ناشي از تماس ترشحات دهان، بيني، پوست و دفع ادرار مي باشد.
براي گندزدايي آب استخرهاي شنا،روش هاي متعددي مانند استفاده از كلر، برم، يد، سيانورات هاي كلره و لامپ هاي اشعه ماوراء بنفش استفاده مي شود.
در حال حاضر كلر گزينه انتخابي براي گندزدايي آب استخرهاست. بخشي از كلر اضافه شده صرف اكسيداسيون مواد آلي و معدني موجود در آب استخر شده و مابقي صرف گندزدايي آب استخر مي شود. جهت اطمينان از گندزدايي آلودگي هاي ثانويه همواره بايد مقداري كلر آزاد باقيمانده در آب وجود داشته باشد. توصيه مي شود ميزان كلر آزاد باقيمانده حداقل 6/0 ميلي گرم در ليتر باشد.
اين ميزان كلر در PH بين 6/7-2/7 باعث ايجاد نتايج باكتريولوژيكي رضايت بخش خواهد شد. اما عملاً بين 3-1 ميلي گرم در ليتر كلر آزاد باقي مانده مورد نياز است؛ چرا كه افزايش آلودگي هاي احتمالي به همراه نوسانات PH كه كارايي كلر را محدود مي كند، نياز به كلر بيشتر را ضروري مي نمايد.
تحريك و سوزش چشم ممكن است بر اثر شنا در آب با PH كمتر از 4/7 همراه با حضور كلر تركيبي باقي مانده (كلرآمين) اتفاق افتد.
آب حوضچه پاشويه بايد حداقل حاوي 15 ميلي گرم در ليتر كلر باشد. تماس كوتاه مدت پا با آب حوضچه اطمينان كافي جهت گندزدايي ايجاد نخواهد كرد. كلر علاوه بر غلظت، نياز به زمان كافي براي اثرگذاري دارد. اگر چه غلظت بالاي كلر در حوضچه نياز به زمان را محدود كرده است اما يك مكث چند ثانيه اي در حوضچه ضروري به نظر مي رسد.
پرهيز از شنا در مواقع ابتلا به بيماری های عفوني و مسري (پوستي، گوارشي و تنفسي) كمترين انتظاري است كه از افراد مراجعه كننده به استخرهای شنای عمومی وجود دارد چرا كه امكان سرايت بيماری به ديگر استفاده كنندگان وجود خواهد داشت.
شناگاه هاي طبيعي (رودخانه ها، چشمه ها، دريا، سدها و …):
شناگاه هاي طبيعي در فصل تابستان ممكن است جهت شنا مورد استفاده قرار گيرند، همه ساله موارد زيادي از غرق شدن شناگران در دريا، رودخانه ها و ديگر محل هاي مورد استفاده اتفاق می افتد كه عمدتاً ناشی از بی توجهی افراد به رعايت نكات ايمنی است. بنابراين مسئله اساسی در استفاده از شناگاه هاي طبيعي توجه به حفظ ايمنی شناگران است.
به لحاظ بهداشت و سلامت نيز آب اين مناطق ممكن است حاوي آلاينده های ميكروبي، شيميايي و فيزيكي باشد. با آغاز فصل گرما و حضور مردم در شناگاه های طبيعی، موارد زيادي از ابتلا افراد به بيماري های منتقله از آب گزارش مي شود. بديهی است كه تماس با آبهايی كه هيچ گونه اطمينانی جهت عدم وجود باكتری، قارچ و … در آنها وجود ندارد ممكن است سبب ابتلا به بيماريهای گوارشی و پوستی گردد.
آلودگي های زيست محيطی نكته قابل توجه ديگری است كه بايد مد نظر قرار گيرد. آلاينده های شيميايی (مانند سرب و جيوه) ناشي از تخليه فاضلاب و يا پساب كارخانه ها در بالا دست رودخانه ها و آبريزها ممكن است سبب ايجاد مشكل گردد.
قبل از استفاده از هر آبی جهت شرب، شنا، تفريح و يا هر مورد ديگر بايد جنبه های ايمنی بهداشتی در ابعاد سلامت فردي و زيست محيطی مورد توجه قرار گيرند.
